آیه 10 سوره غافر

إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يُنادَوْنَ لَمَقْتُ اللَّهِ أَكْبَرُ مِنْ مَقْتِكُمْ أَنْفُسَكُمْ إِذْ تُدْعَوْنَ إِلَى الْإِيمانِ فَتَكْفُرُونَ «10»

إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يُنادَوْنَ‌: بدرستى كه آنانكه كافر شدند به خدا و رسول، ندا كرده شوند يعنى به جهنم درآيند با نفس اماره خود دشمنى آغاز، زبان به ملامت و عتاب بگشايند كه چرا ابا نموديم از قبول دعوت انبياء و در زمان اختيار ايمان نياورديم؛ ملائكه ايشان را ندا كنند: لَمَقْتُ اللَّهِ أَكْبَرُ: هر آينه غضب و سخط خدا شما را بزرگتر است، مِنْ مَقْتِكُمْ أَنْفُسَكُمْ‌: از دشمنى شما مر نفسهاى خود را در اين روز، يا دشمنى خدا شما را در اين روز بزرگتر است از دشمنى شما بعضى به بعضى در دنيا. إِذْ تُدْعَوْنَ إِلَى الْإِيمانِ‌: غضب خدا وقتى بر شما است كه خوانده مى‌شويد به ايمان آوردن به خدا و رسول، فَتَكْفُرُونَ‌:

پس كافر مى‌شويد به آن. چون كفار استماع اين گفتار كنند:

وَ كَذلِكَ حَقَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّهُمْ أَصْحابُ النَّارِ «6» الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحِيمِ «7» رَبَّنا وَ أَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدْتَهُمْ وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ «8» وَ قِهِمُ السَّيِّئاتِ وَ مَنْ تَقِ السَّيِّئاتِ يَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمْتَهُ وَ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ «9» إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يُنادَوْنَ لَمَقْتُ اللَّهِ أَكْبَرُ مِنْ مَقْتِكُمْ أَنْفُسَكُمْ إِذْ تُدْعَوْنَ إِلَى الْإِيمانِ فَتَكْفُرُونَ «10»

ترجمه‌

و همچنين واجب شد حكم پروردگارت بر كسانيكه كافر شدند همانا آنها اهل آتشند

آنانكه حمل ميكنند عرش را و آنانكه در اطراف آنند تنزيه ميكنند بستايش پروردگارشان و ميگروند باو و آمرزش مى‌طلبند براى آنانكه ايمان آوردند پروردگارا احاطه دارى بر همه چيز ببخشش و دانش پس بيامرز آنان را كه توبه كردند و پيروى نمودند راه تو را و نگهدار آنان را از عذاب دوزخ‌

پروردگارا و داخل كن ايشان را در بهشتهاى اقامتگاه هميشگى كه وعده دادى بآنان و هر كه را كه شايسته باشد از پدرانشان و زنانشان و اولادشان همانا تو ارجمند درست كردارى‌

و نگهدارشان از بدى‌ها و هر كه را كه نگهدارى از بديها در چنين روز پس بتحقيق رحمت نمودى او را و اين است آن كاميابى بزرگ‌

همانا آنها كه كافر شدند ندا كرده ميشوند كه هر آينه دشمنى خدا بزرگتر بود از دشمنى شما با خودتان در وقتى كه خوانده ميشديد بسوى ايمان پس كافر ميشديد.

تفسير

- خداوند متعال در تعقيب آيات سابقه ميفرمايد و چنانچه امم سالفه كه با انبياء عظام مخالفت نمودند مستحق عذاب الهى شدند كفار مكه هم كه با خاتم ايشان معاندت ورزيدند محكوم بحكم الهى گشتند كه از ملازمين‌

جلد 4 صفحه 517

آتش جهنم باشند و قمى ره از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه مراد بنى اميه‌اند و ملائكه عظيم الشّأنى كه حمله عرش الهى هستند و ملائكه‌ئى كه در اطراف آن طواف مينمايند و آنانرا كرّ و بيان خوانند تسبيح مينمايند خدا را بحمد و ثنا و معتقدند بيگانگى او و طلب مغفرت مينمايند از خدا براى اهل ايمان بتوحيد خدا و نبوّت محمد مصطفى و امامت ائمه هدى چنانچه از حضرت رضا و حضرت صادق عليهما السلام نقل شده كه استغفار آنها مخصوص بشيعيان است و معمولا قبل از دعا بايد ثناى الهى را بجا آورد لذا عرضه ميدارند پروردگارا رحمت و علم تو بر همه چيز احاطه دارد پس بيامرز كسانى را كه توبه نمودند از كفر و خلاف و عصيان و پيروى نمودند از دين اسلام و مذهب اثنى عشرى و حفظ فرما ايشانرا از عذاب جهنم و اين دلالت دارد بر آنكه پذيرفتن توبه بر خداوند واجب نيست بلكه منوط باختيار و تفضّل الهى است و الّا احتياج بدعا و مسئلت ملائكه نداشت و از خداوند ميخواهند كه ايشان را با تمام كسان صالحشان داخل در بهشت جاويد فرمايد بر حسب وعده‌ئى كه بآنها فرموده بتوسط انبياء و اولياء تا سرورشان كامل و نعمت بهشت بر آنها گواراتر گردد چون خداوند عزيز است و بايد عزّت اهل ايمان را بدرجه كمال برساند و حكيم است و حكمت اقتضاى چنين مرحمتى باهل ايمان دارد و نيز از خدا ميخواهند كه ايشان را از شرور و بديها مخصوصا بديهاى آخرت كه فوق بديها است محفوظ فرمايد چون كسيكه از عقوبات روز قيامت كه سخت‌ترين عقوبتها است محفوظ ماند حقّا مشمول رحمت الهى شده و برستگارى بزرگ فائز گشته و محتمل است مراد از سيّئات معاصى باشد چون كسيكه از معاصى و تبعات آنها محفوظ ماند كاملا كامياب و فائز شده و چون كفار نامه اعمال خود و عقوبات آنها را مشاهده نمايند خودشان از خودشان بدشان مى‌آيد و با نفس امّاره بسوئشان بغض شديد پيدا ميكنند پس ملائكه دوزخ بآنها ميگويند بغض و خشم خداوند بر شما وقتى كه پيغمبران شما را بايمان دعوت مينمودند و اجابت نميكرديد بيشتر بود از بغض و خشم شما امروز بر خودتان و قمى ره فرموده مراد از كسانيكه حمل مينمايند عرش را پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم و اوصياء بعد از اويند كه حمل مينمايند علم حق را و كسانيكه در گرد عرشند ملائكه ميباشند و كسانيكه‌

جلد 4 صفحه 518

ايمان آوردند شيعيان آل محمد صلى اللّه عليه و اله ميباشند كه توبه نمودند از ولايت كسانيكه غصب حق ايشان را نمودند و سبيل الهى ولايت ولىّ خدا است و صلحاء كسانى هستند كه قبول ولايت على عليه السّلام را كه صلاح ايشان در آن بوده نموده‌اند و رحمت خدا در روز قيامت است و فوز عظيم براى كسانى است كه نجات يافتند از ولايت كسانيكه غصب مقام آنحضرت را نمودند و مراد از عرش در ضمن آية الكرسى و غيرها ذكر شده است.

إِن‌َّ الَّذِين‌َ كَفَرُوا يُنادَون‌َ لَمَقت‌ُ اللّه‌ِ أَكبَرُ مِن‌ مَقتِكُم‌ أَنفُسَكُم‌ إِذ تُدعَون‌َ إِلَي‌ الإِيمان‌ِ فَتَكفُرُون‌َ «10»

محقّقا كساني‌ ‌که‌ كافر شدند ‌آنها‌ ‌را‌ ندا ميكنند ‌که‌ دشمني‌ ‌خدا‌ ‌با‌ ‌شما‌ بزرگتر ‌است‌ ‌از‌ دشمني‌ خودتان‌ بخودتان‌ موقعي‌ ‌که‌ ‌شما‌ ‌را‌ دعوت‌ كردند بايمان‌ ‌پس‌ ‌شما‌ كافر شديد.

إِن‌َّ الَّذِين‌َ كَفَرُوا ‌در‌ اخبار تفسير باتباع‌ ثلاثه‌ و بني‌ اميّه‌ ‌شده‌ لكن‌ عموم‌

جلد 15 - صفحه 358

دارد و اخبار بيان‌ مصداق‌ ميكند.

اشكال‌: اينها ‌که‌ صدق‌ كافر ‌بر‌ ‌آنها‌ نميشود و ‌لو‌ ‌در‌ ضلالت‌ باشند.

جواب‌: بقرينه ذيل‌ ‌آيه‌ ‌که‌ ميفرمايد إِذ تُدعَون‌َ إِلَي‌ الإِيمان‌ِ مراد ‌غير‌ مؤمن‌ ‌است‌ ‌هر‌ اسمي‌ داشته‌ ‌باشد‌.

يُنادَون‌َ منادي‌ ملائكه عذاب‌ هستند يوم القيمة.

لَمَقت‌ُ اللّه‌ِ مقت‌ شدة عداوت‌ و غضب‌ و بغض‌ ‌است‌ و اطلاق‌ ‌بر‌ ‌خدا‌ بمعني‌ شدّة عذاب‌ و عقاب‌ ‌است‌ ‌که‌ آثار عداوت‌ و بغضاء ‌است‌ نه‌ بمعني‌ ‌خود‌ چون‌ ذات‌ اقدس‌ ربوبي‌ منزّه‌ ‌از‌ عوارض‌ و حالات‌ مختلفه‌ ‌است‌ چنانچه‌ مراد ‌از‌ محبّت‌ الهي‌ و رضاي‌ خداوندي‌ مثوبات‌ و انعامات‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌از‌ آثار محبت‌ و رضا ‌است‌.

أَكبَرُ مِن‌ مَقتِكُم‌ أَنفُسَكُم‌ دشمن‌ بزرگ‌ انسان‌ همان‌ نفس‌ امّاره‌ ‌است‌ ‌که‌ حضرت‌ يوسف‌ فرمود ما أُبَرِّئ‌ُ نَفسِي‌ إِن‌َّ النَّفس‌َ لَأَمّارَةٌ بِالسُّوءِ يوسف‌ آيه 53 بالاخص‌ ‌اگر‌ هواي‌ نفس‌ هم‌دست‌ شود ‌با‌ شيطان‌ و زخارف‌ دنيوي‌ ‌که‌ سه‌ دشمن‌ انسان‌ هستند.

إِذ تُدعَون‌َ إِلَي‌ الإِيمان‌ِ داعي‌ انبياء و ائمّه اطهار و علماء اعلام‌ و دعات‌ حقّه‌ هستند.

فَتَكفُرُون‌َ اعتناء نكرديد و ايمان‌ نياورديد و كافر شديد.

]

(آیه 10)- ما به گناه خود معترفیم آیا راه جبرانی هست؟

در آیات گذشته سخن از شمول «رحمت» الهی نسبت به مؤمنان بود، و در اینجا سخن از چگونگی «غضب» پروردگار بر افراد بی‌ایمان است، تا با قرینه مقابله هر دو بحث روشنتر گردد.

نخست می‌فرماید: «کسانی را که کافر شدند روز قیامت صدا می‌زنند که عداوت و خشم پروردگار نسبت به شما از عداوت و خشم شما به خودتان بیشتر است چرا که دعوت به سوی ایمان می‌شدید ولی راه کفر را پیش می‌گرفتید» (إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا یُنادَوْنَ لَمَقْتُ اللَّهِ أَکْبَرُ مِنْ مَقْتِکُمْ أَنْفُسَکُمْ إِذْ تُدْعَوْنَ إِلَی الْإِیمانِ فَتَکْفُرُونَ).

چه کسی آنها را چنین ندا می‌کند؟ ظاهر این است که فرشتگان عذاب برای ملامت و سرزنش و رسوا کردن آنها چنین ندائی سر می‌دهند، در حالی که فرشتگان رحمت همواره آماده اکرام و احترام مردم با ایمان و صالح می‌باشند.

منظور از خشم و عداوت کفار نسبت به خودشان این است که آنها بزرگترین دشمنی را در حق خود در دنیا انجام داده‌اند، آیا دشمنی با خویشتن از این شدیدتر می‌شود که انسان به خاطر پیروی هوای نفس و بهره گیری از متاع چند روزه دنیا راه سعادت جاویدان را به روی خویش ببندد و درهای عذاب ابدی را بگشاید.